OXI Day 84th Anniversary
OCTOBER 28, 1940!
This Day in History § The Morning of OXI Day!
At 3:00 am on the morning of October 28, 1940, Italian ambassador Emmanouel Grazzi in Athens gave a war ultimatum, set to expire in three hours, to Greece’s Prime Minister, Ioannis Metaxas at his home in Kifissia.
The ultimatum stated that Italy wanted to occupy “some strategic points on Greek territory respecting Greek sovereignty over the rest of the territory.” Greece’s Prime Minister, Ioannis Metaxas carefully read the directive and with a stern voice rejected the ultimatum with the words
“Alors, c’est la guerre” (French for “then it is war!” “OXI.”
At 5:30am on October 28th, 1940, the Italian army was crossing the border to Albania with Greece. At 6:00am, Metaxas proceeds to a national radio announcement informing the country that Italy had declared war on Greece and called for every Greek man of age to enlist in defense of Greece.
Retrospectively, there were many signs of potential Italian aggression against Greece. The Chronology of events that preceded the October 28th, 1940, “OXI” response of Greece’s Prime Minister, Ioannis Metaxas, to the Italian Ambassador support this.
On January 8, 1939, Italy’s military leaders engaged in successful talks with Serbia regarding an attack against Greece: “In agreement with Belgrade to exterminate Albania, and possibly facilitating the march of Serbians into Thessaloniki.” On April 7, 1939, Italy occupied Albania, a fact that caused great concern in Greece.
On April 9th, 1939, the Greek ambassador in London had secretly asked the French and British governments for guarantees in favor of Greece. On April 13, 1939, France and England announced that they were guaranteeing the territorial integrity of Greece, and the Greek Government made the announcement public. Mussolini reacted strongly. The road works in Albania clearly showed that Italy was preparing to attack Greece. On May 25, 1939, Italian leadership openly displayed his hostility towards Yugoslavia and Greece.
On June 10, 1940, Italy entered the war on the side of Germany. Italy’s Prime Minister, Benito Mussolini warns neutral countries. “I only declare that Italy does not intend to drag into the conflict nations that border Italy by land or by sea. Let Switzerland, Yugoslavia, Greece, Turkey & Egypt take these words into account: “it depends on them and only on them”. Italy’s attack plan involved Bulgaria, Serbia. “In agreement with Belgrade to exterminate Albania, possibly facilitating the march of the Serbs to Thessaloniki.”
On August 12, 1940, Mussolini declares that the island of Corfu if ceded to Italy “without any drop of blood shed”, Italy would not ask for anything more. Despite said assurances, leadership in Greece had suspected that perhaps Italy would advance into Greece. On August 15, 1940, the Greek ship “ELLI” was torpedoed in the waters off the Island of Tinos by the Italian Submarine “DELFINO”.
The Italian meeting before the attack! The decisive meeting before the declaration of WAR against Greece took place on October 15, 1940.
On October 28, 1940, Ioannis Metaxas responds to Italy’s Ultimatum at 3:00am with one word “OXI” & at 6:30am that day declares war on Italy. During the months that follow, the Greek Army writes history. Not only did Greeks repelled the Italians on the Albanian Front but also entered the neighboring Albania and took back territories of Northern Epirus which belonged to Greece… Trepetsina, Tepeleni, Progradetz, Kleisoura, Argyrokastro, Hemara, Agioi Saranta, Premete, Korytsa, Dropoli, Mali Spati all return to Greece with the Italian Army disintegrating, raising white flags of defeat and surrender.
Italy wanted to achieve success on the Albanian front before the impending German invasion in Greece & Yugoslavia. The failure of Italy to take over Greece forced the Nazis to invade the country months later, wasting men and time they could have used for their main objective, which was to take over Russia, inexorably changing the progression of the war.
On April 9, 1941 (Operation Marita), the Germans advanced into Greece from Bulgarian territory forcing the Greek command to order a withdrawal from Albania. Later in April, 1941, German, Italian and Bulgarian forces overwhelmed Greek & British Defenders and the Germans marched into Athens, raising the Swastika flag over the Acropolis on April 27, 1941.
After the world watched Axis forces overwhelmed 15 Countries less than one year, Greece became the first to defeat the AXIS Invasion. It was Winston Churchill who stated “if there had not been the virtue & courage of the Greeks, we do not know which the outcome of World War II would have been”.
Winston Churchill,
United Kingdom Prime Minister, 1940-1945)
When the entire world had lost all hope, the Greek People dared to question the invincibility of the German Monster raising against the Spirit of Freedom!
Franklin D. Roosevelt,
United States President, (1933-1945)
The Greek Orthodox Archdiocese of North & South America took a leadership role in mobilizing the Greek American Parishes across the United States to support in money and kind the Greek Cause. In Boston, our Cathedral undertook a leadership role in fundraising and collecting clothing, food and supplies to ship to Greece, in support of the war effort, as told by Miss Irro Stefanou, daughter of the Cathedral Priest, Fr. Papastefanou.
Excerpts from the Late Irro Stefanou below:
“….. I was in Boston at the time when the War was declared on the 28th of October, 1940. The then Cathedral Priest, The Reverend Vasilios Efthimiou (1933-1942), I believe he knew what was to take place in Southeastern Europe and in Greece in particular. He was a well-educated clergyman and understood the political climate in Greece at the time. At the declaration of War, under Fr. Efthimiou’s direction, the Cathedral in Boston took a leadership role in mobilizing the women of Boston and of the surrounding Towns. The women through-out the Metro Boston area, volunteered their time & each night would join the Cathedral women at our Church to knit gloves, stockings, scarfs, to collect canned food and clothing to send to the young men and women fighting on the Albanian mountains and later in Greece. This lasted through the four years of the Italo-German Occupation of Greece.
Each evening, the Cathedral Hall was full of volunteers; our Church was a one united family, which celebrated each night, the Victorious defenses of the Greek Army. Men who worked in the restaurant business brought restaurant food and the women brought home cooked meals. Each night was distinctly festive and a celebration of pride. The Hall was filled with joy and laughter with each encouraging news brief. We were so happy; we were crying with joy. Later, once the United States entered the war, many Cathedrals young men and women volunteered for the War and left to fight on Greece’s defense. Several of our Cathedral young men did not return.
Greece’s victory over Italy was the first victory on the Allies’ side in the Second World War. In fact, the epos of 1940, as this monumental triumph is known, was an inflection point that showed that Axis defeat was a possibility. Thus, the Greek victory contributed decisively to the final Allied victory against the Italian German Axis, not only militarily but also morally.
Today, we commemorate the courage and sacrifices of the people of Greece against the Italian aggression of October 28th, 1940! For those who perished 84 years ago and many of whom remain un-buried to this day. Let us pray!
This article is dedicated to the Loving Memory of all Persons who fought during World War II and to those Cathedral members who
supported the War effort throughout the four years of the War.
May Eternal Be Their Memory!
By: Carol Travayiakis
Source: Assortment of WWII Publications
28η Οκτωβρίου 1940
Κάθε χρόνο ο απανταχού Ελληνισμός με μεγαλοπρέπεια γιορτάζει την 28η Οκτωβρίου, την επέτειο του «ΟΧΙ»! Απάντηση από τον Έλληνα πρωθυπουργό της Ελλάδος, Ιωάννη Μεταξά προς τον δικτάτορα της Ιταλίας Βενίτο Μουσολίνι. Συνάμα, γιορτάζουμαι για να μην ξεχάσωμαι ποτέ τον ηρωισμό και την θυσία των προπατόρων μας για να προστατεύσουν την ελευθερία της μητέρας των εθνών, της Ελλάδας μας.
Ο πόλεμος είχε αρχίσει ουσιαστικά 2,5 μήνες πριν, στις 15 Αυγούστου του 1940, όταν άνανδρα και ύπουλα οι Ιταλοί είχαν βυθίσει το καταδρομικό «Έλλη», στο λιμάνι της Τήνου, την μέρα του Πάσχα του καλοκαιριού, στη γιορτή της Παναγίας μας, την 15η Αυγούστου, 1940.
Όμως τίποτα δεν έδειχνε την παράφρονη και παράλογη απαίτηση του Μουσολίνι το τι θα ακολουθήσει.
Στις 3 τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου του 1940 ο Ιταλός πρέσβης στην Αθήνα Εμανουέλε Γκράτσι ζητά να δει τον πρωθυπουργό της Ελλάδας Ιωάννη Μεταξά στην οικία του στην Κηφισιά. Προσκομίζει έγγραφο του δικτάτορα της Ιταλίας Μουσολίνι και απαιτεί την ελεύθερη διέλευση του Ιταλικού στρατού από την Ελληνοαλβανική μεθόριο, προκειμένου να καταλάβει στρατηγικές περιοχές της Ελλάδος. Παίρνοντας το έγγραφο ο Ιωάννης Μεταξάς διαβάζει προσεκτικά το απαράδεκτο αίτημα της Ιταλίας και στρέφοντας το βλέμμα του μέσα από τα γυαλιά του κοιτάζει επίμονα με υπερηφάνεια τον Ιταλό πρέσβη και με σταθερή φωνή απαντά:
«Alors, c’est la guerre!» _ (λοιπόν έχουμε πόλεμο)
«ΟΧΙ»
Ο Μεταξάς εκείνη τη μεγάλη ιστορική στιγμή είχε εκφράσει την άρνηση της υποταγής, το ελληνικό παλλαϊκό αίσθημα του έθνους των Ελλήνων, την υπερηφάνεια, τον πατριωτισμό, την αδάμαστη και ακατάβλητη αγάπη κάθε Έλληνα για τη μεγαλομάνα μας Ελλάδα.
Λίγη ώρα αργότερα πριν ξημερώσει, ο Ιωάννης Μεταξάς απευθύνει διάγγελμα προς τον ελληνικό λαό: Το πρώτο πολεμικό ανακοινωθέν μεταδίδεται από τον ραδιοφωνικό σταθμό Αθηνών την 6ην πρωινήν και προκαλεί ρίγους συγκίνησης σε κάθε Έλληνα και Ελληνίδα η ακρόασή του.
«Εδώ Ραδιοφωνικός Σταθμός Αθηνών. Μεταδίδομεν το πρώτον ανακοινωθέν του Ελληνικού Γενικού Στρατηγείου. Αι ιταλικαί στρατιωτικαί δυνάμεις προσβάλλουν από της 05.30 πρωινής της σήμερον τα ημέτερα τμήματα προκαλύψεως της ελληνοαλβανικής μεθορίου. Αι ημέτεραι δυνάμεις αμύνονται του πατρίου εδάφους».
Οι σειρήνες άρχισαν να ηχούν, οι καμπάνες των εκκλησιών να κτυπούν και να διαλαλούν σε κάθε πόλη και γειτονιά, σε κάθε χωριό την είδηση του πολέμου και να καλούν τους στρατεύσιμους άνδρες να παρουσιαστούν, μην καθυστερήσουν στο κάλεσμα της πατρίδος.
«Νυν Υπέρ Πάντων ο Αγών».
Η φωτιά της θυσίας καίει τα στήθη των Ελλήνων. Οι καρδιές ραγίζουν, η αγάπη για την πατρίδα γίνεται τρέλα θυσίας και θανάτου και η αγέρωχη φωνή της Σοφίας Βέμπο λίγο αργότερα συγκινεί κάνοντας τραγούδι την ιερή εκείνη στιγμή
«Παιδιά της Ελλάδος παιδιά…»
Οι επιστρατευμένοι νέοι τρέχουν κατά χιλιάδες τραγουδώντας να καταταγούν στο κάλεσμα της πατρίδας, με χαμόγελο στα χείλη. Τις πρώτες μέρες παρουσιάζεται το 80% και συνεχίζουν να έρχονται και να έρχονται.
Οι φαντάροι μας δεν πήγαιναν σε πόλεμο. Πήγαιναν σε γιορτή χαράς, μεθυσμένοι από την αγάπη και το χρέος της πατρίδας, να υπερασπισθούν τα σύνορά μας, να γίνουν ελευθερωτές της Βορείου Ηπείρου. Μάχονται χωρίς όπλα απέναντι σε καλά εξοπλισμένο στρατό με μεγάλη διαφορά δυνάμεων, 135.000 Ιταλοί άνδρες και μόλις 35.000 Έλληνες.
Κινούνται και πολεμούν χωρίς εφόδια, χωρίς τροφή και για να ξεδιψάσουν το φλεγόμενο κορμί τους βάζουν το χιόνι στα ξερά χείλη τους. Εκεί ταμπουρωμένοι στα βράχια, στα αφιλόξενα βουνά της βορείου Ηπείρου περιμένουν τον σαλπιγκτή να δώσει το σύνθημα της επίθεσης, να ξεχυθούν, να κυνηγήσουν τον εχθρό με την ιαχή του τρόμου να αντιλαλεί τα βουνά και τα λαγκάδια.
«Αέρα, Αέρα, Αέρα…»
Να στείλουν τον Ιταλικό Στρατό πίσω προς τη θάλασσα, να προστατεύσουν τα σύνορα της πατρίδας, να γίνουν κάστρο απροσπέλαστο, να μην περάσουν τα σύνορά μας, να ελευθερώσουν τη σκλαβωμένη αδερφή μας, τη Βόρειο Ήπειρο.
Η πίστη στη νίκη, με το ηθικό τους να παραμένει ακλόνητο γιγαντώνεται σε κάθε μάχη με ένα πιστεύω με ένα στόχο: «Ομπρός και μόνο ομπρός». ΟΙ φαντάροι μας γράφουν την ιστορία μας με αίμα που ποτίζει τα πανάρχαια ελληνικά εδάφη που ελευθερώνονται μέρα με τη μέρα, από μάχη σε μάχη.
Clockwise: Italian bombers over Greek territory, Italian soldiers during winter in Albania, Greek soldiers in Gjirokaster, Greek soldiers during the Italian Spring Offensive
Τρεπετσίνα, Τεπελένι, Πόγραδετς, το θρυλικό ύψωμα 731 που δεν έπεσε ποτέ, Κλεισούρα, οι πεδιάδες του Αώου ποταμού και του Βούρκου, ελευθερώνονται. Στο Αργυρόκαστρο, στη Χιμάρα, στους Αγίου Σαράντα, Πρεμετή, Κορυτσά, στα χωριά της Δρόπολης, στο Μάλι Σπάτι υψώνεται και κυματίζει η ελληνική σημαία.
Εδώ και εκεί σπαρμένοι οι σταυροί των σταυρωτών, των ηρώων που θυσιάστηκαν. Σε αυτούς που δεν πρόλαβαν να τους βρουν τους έχει σκεπάσει το χιόνι του βαρύ χειμώνα και χάνονται στεφανωμένοι με τη δόξα της Λευτεριάς.
Η αυτοθυσία των αξιωματικών και οπλιτών, των πολιτών ανδρών και γυναικών που θυσιάστηκαν στέλνει μήνυμα ανδρείας, αγάπης και προσφοράς για την πατρίδα, εμψυχώνει τον ελεύθερο κόσμο που με δέος θαυμάζει το μεγάλο αγώνα ενός μικρού έθνους.
Ντροπιάζει και γελοιοποιεί τον Μουσολίνι, που δεν παραδέχεται την ήττα και την μεγάλη ντροπή, τη διάλυση και αιχμαλωσία της επίλεκτης μεραρχίας «Τζούλια». Οι Ιταλοί στρατιώτες κατά εκατοντάδες με υψωμένη λευκή σημαία παραδίδονται στα ελληνικά λιοντάρια.
Η προέλαση του ελληνικού στρατού στην υπό κατοχή Βόρεια Ήπειρο και στην ενδοχώρα της Αλβανίας με τα Ιταλικά στρατεύματα να υποχωρούν και να παραδίδονται προκάλεσε το θαυμασμό όχι μόνο των δυτικών συμμάχων αλλά και όλου του ελεύθερου κόσμου.
Η ομογένεια της Αμερικής ζει στιγμές παραφροσύνης, υπερηφάνειας και σε κάθε ελληνική εκκλησία γίνονται δοξολογίες και δεήσεις, να στεφανώνονται με νίκες τα όπλα των Ελλήνων. Οι Αμερικανοί από το διακριτικό παραμέρισμα που είχαν για τους Έλληνες, τώρα τους αγκαλιάζουν εκφράζοντας αγάπη και θαυμασμό.
Σε αυτό το πανηγύρι του ’40, πολλοί είναι οι Έλληνες μετανάστες που αφήνουν τις δουλειές τους, ξεχνούν ότι ήρθαν ως μετανάστες από ανάγκη για να βοηθήσουν την οικογένειά τους, και όπως επίσης είχαν κάνει κατά την διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων, φεύγουν στο κάλεσμα της πατρίδας, να πολεμήσουν, να υπερασπισθούν τα πάτρια εδάφη. Από τη Νέα Υόρκη παίρνουν το καράβι χωρίς εισιτήριο επιστροφής, γνωρίζοντας ότι ίσως δεν θα ξαναγυρίσουν, αλλά η θυσία τους ποτίζει με το αίμα τους το δένδρο της Λευτεριάς.
Με πρωτοβουλία της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αμερικής πραγματοποιούνται έρανοι σε κάθε εκκλησία, μαζεύεται ρουχισμός και τρόφιμα για να βοηθήσουν την μητέρα πατρίδα και κάθε νίκη των Ελλήνων γιορτάζεται στις ελληνικές κοινότητες. Κάθε Κυριακή οι ναοί είναι ασφυκτικά γεμάτοι για να προσευχηθούν, να μάθουν νέα από την πατρίδα, να βοηθήσουν, να συνεισφέρουν όπως μπορούν. Κάθε Κυριακή στις εκκλησίες είναι μια συνάντηση χαράς που τώρα έρχονται μαζί με τους Αμερικανούς φίλους και γείτονες. Οι νέοι ρωτούν να μάθουν εάν μπορούν να φύγουν εθελοντές να πολεμήσουν στα πάτρια εδάφη, δίπλα στους τιτάνες ήρωες της Ελλάδος.
Σας μεταφέρω μια προσωπική εμπειρία, μια αληθινή διήγηση της Ηρώ Στεφάνου, αξιαγάπητου μέλους του Καθεδρικού Ναού μας. Βίωσε και έζησε τόσο κοντά ως νέα, κόρη ιερέα του Καθεδρικού, παπα-Στεφάνου τις μέρες του 1940.
«… ήμουν στη Βοστώνη όταν άρχισε ο πόλεμος στις 28 Οκτωβρίου 1940. Ο τότε ιερέας του Καθεδρικού Ναού, Αιδ. Βασίλειος Ευθυμίου, (1933-1942) μπορώ να πω ότι περίμενε πως κάτι θα συμβεί. Ήταν ένας ιερέας αρκετά μορφωμένος και γνώριζε πολύ καλά την διεθνή κατάσταση της εποχής. Μετέπητα, το έργο αυτό το σηνέχησε Ο ιερέας, Ιάκωβος Κουκούζης (1942-1955), αργότερα Αρχιεπίσκοπος Βορείου & Νοτείου Αμερικής, κ.κ. Ιάκωβος Κουκούζης (1959-1996).
Όταν έγινε η κήρυξη του πολέμου, ο Καθεδρικός Ναός της Βοστώνης πρωτοπόρησε στο να δημιουργήση μια ομάδα από γυναίκες, εθελόντριες που ερχόντουσαν κάθε βράδυ στην εκκλησία μετά τη δουλειά και πλέκανε γάντια, κάλτσες, μάλλινες κουκούλες που μαζί με τον ρουχισμό που μαζεύαμε τα στέλναμε στην Ελλάδα, στους φαντάρους μας. Μια άλλη ομάδα συγκέντρωνε τρόφιμα, κυρίως κονσέρβες, και τα έστελνε και αυτά στην Ελλάδα. Αυτό γινόταν σε όλη την διάρκεια της Κατοχής όπου στέλναμε δέματα μέσω του Ερυθρού Σταυρού. Εμείς οι νέοι γράφαμε γράμματα για να εμψυχώσουμε τους φαντάρους μας, για να τους δίνουμε δύναμη και θάρρος.
Κάθε βράδυ το χωλ της εκκλησίας ήταν γεμάτο και η εκκλησία έμοιαζε σαν μια οικογένεια που γιόρταζε κάθε νίκη των Ελλήνων! Οι φωνές μας έφταναν στην άλλη άκρη της Βοστώνης. ‘Αντρες που εργάζονταν στα εστιατόρια και γνώριζαν να μαγειρεύουν ετοίμαζαν το φαγητό, αλλά και κάθε οικογένεια έφερνε από το σπίτι ότι είχε. Ήμασταν όλοι μαζί μια οικογένεια και κάναμε μεγάλη γιορτή και κάθε φορά που ερχόταν μια είδηση, ένα χαρμόσυνο γεγονός, μια νέα νίκη κλαίγαμε όλοι από χαρά.
Λίγο αργότερα μαζί με άλλους πολλούς νέους φύγαμε όταν η Αμερική μπήκε στον πόλεμο, εγώ σαν νοσοκόμα αξιωματικός του Αμερικανικού στρατού. Πολλοί από τους φίλους μας, παιδιά του Καθεδρικού Ναού δεν γύρισαν ποτέ…».
Πέρασαν 84 χρόνια από την 28η Οκτωβρίου του 1940 και ακόμα τα οστά των ηρώων μας περιμένουν στα οστεοφυλάκια για να τακτοποιηθούν και να γίνει ο ενταφιασμός τους και να συνεχιστεί η έρευνα σύμφωνα με τις διεθνείς συμφωνίες.
Ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας κ.κ. Αναστάσιος έχει κάνει μεγάλο αγώνα για την αναγνώριση της ταυτότητας από τα οστά των Ηρώων και στα δύο νεκροταφεία που έχει δημιουργήσει στην Κλεισούρα και στην Κορυτσά οι κενοί τάφοι περιμένουν τον ενταφιασμό τους.
Τιμή και ευγνωμοσύνη στους ήρωες του 1940 για τον αγόνα κα τεις θυσίες τους, για την μεγαλοσύνη της ψυχής και της καρδυάς το πύρωμα. Πάντα θα μας θυμίζουν την αυτοθυσία τους, το αίμα που έδωσαν και πότισαν την πανάρχαια γη της Βορείου Ηπείρου και θα μας οδηγούν με τα δικά τους βήματα, για να ζήσουμε ελεύθεροι.
Ζήτω η 28η Οκτωβρίου!
Ζήτω οι Ήρωες του 1940!
Χαρά Τραβαγιάκη